Higit pa sa mga personalidad: Kaya bang baguhin ng ‘citizen engagement’ ang Halalan 2025 sa Pilipinas?

Cooltura by Jeoff “Jopay” Solas

Sa paghahanda ng Pilipinas para sa 2025 midterm elections sa May 12, isang pamilyar na naratibo ang lumilitaw: ang pagiging prominente ng “established” political dynasties at celebrity candidates.

Sa mahigit 18,000 elective posts na nakataya, kabilang ang 12 senate seats, lahat ng members ng House of Representatives (kabilang ang party-list representatives), at local government leadership, ang electoral landscape ay tila dominated ng mga may “name recognition” at “significant financial backing”. Ngunit, sa likod nito ay bumubulusok ang isang kritikal na tanong: “Kaya bang baguhin ng ‘citizen engagement’ at isang renewed focus sa “accountability” ang halalang ito na nag-eempower sa mga karapat-dapat na lider, anuman ang kanilang resources?”

Naobserbahan ng mga analyst na ang nalalapit na eleksyon ay malamang na dominado ng mga indibidwal mula sa “established” political clans at celebrities na nagpapaangat ng kanilang popularity. Ang trend na ito ay nagtataas ng concerns tungkol sa potensyal na marginalization ng mga kandidatong may limitadong resources, anuman ang kanilang qualifications at dedication sa public service. Gaya ng nabanggit ni Richard Heydarian, isang kilalang political analyst at professor sa De La Salle University, ang political dynasties ay patuloy na lumalaganap sa mga kandidato sa buong bansa. Ayon sa kanya, ito ay isang practice na technically prohibited sa ilalim ng 1987 Constitution ngunit nananatiling unchecked dahil sa kawalan ng “enabling law”. Ito ay lumilikha ng hindi pantay na “playing field”, kung saan ang “name recall” at access sa financial resources ay madalas na sumasapaw sa substantive policy debates at genuine leadership qualities.

Ang domination ng political dynasties ay isang matagal nang isyu sa pulitika ng Pilipinas. Ang kawalan ng batas na nagbabawal sa political dynasties ay nagbigay-daan sa mga makapangyarihang pamilya upang mapanatili ang kanilang kapangyarihan sa loob ng maraming henerasyon. Ayon kay Heydarian, ang ganitong sitwasyon ay nagpapahina sa demokrasya at naglilimita sa pagkakataon para sa mga bagong kandidato na may kakayahan at malasakit para sa bayan.

Bilang isang simpleng mamamayan na nagmamasid sa takbo ng pulitika sa ating bansa, naniniwala akong mayroon pa ring pag-asa sa gitna ng mga hamon. Bagama’t ang political dynasties at celebrities ay may malaking bentahe, hindi ito nangangahulugan na wala nang puwang para sa mga lider na may tunay na malasakit sa bayan at may kakayahang maglingkod nang tapat.

Sa katunayan, ang 2025 midterm elections ay nagbibigay sa atin ng pagkakataon na ilipat ang focus sa “citizen engagement” at issue-based politics. Gaya ng binigyang-diin ni Heydarian, mahalaga ang papel ng mamamayan upang i-reassess ang kasalukuyang political landscape, impluwensyahan ang policy direction, at tiyakin na ang mga lider ay accountable. Sa pamamagitan ng paglahok sa electoral process, tayo ay nag-aambag sa “checks and balances” na nagbabantay sa ating demokrasya. Sa tinatayang 68 million voters na inaasahang lalahok, ang collective power ng informed at engaged citizens ay maaaring makagambala sa traditional dynamics ng Philippine elections.

Ayon sa pinakabagong survey mula sa Pulse Asia noong Enero 2025, kalahati (50%) ng mga rehistradong botante ay may kumpletong senatorial slate para sa darating na halalan. Si ACT-CIS Party-List Representative Erwin Tulfo ay nangunguna (62.8%) bilang pinakapopular na kandidato. Ang survey ay isinagawa mula January 18 hanggang January 25, 2025, gamit ang face-to-face interviews mula sa 2,400 representative adults.

Sa survey, makikita natin na habang marami ang umaasa para sa bagong mukha o alternatibong kandidato, tila mas nangingibabaw pa rin ang populismo kung saan mas pinipili pa rin ng karamihan ang mga kilalang pangalan. Sa Visayas (64%), Mindanao (72%), at Class E (52%), maraming botante ang may kumpletong slate para sa halalan. Sa kabilang banda, tanging isang-katlo lamang (33%) mula sa ibang bahagi ng Luzon ang nagsabi na mayroon silang suportadong 12 kandidato.

Ang resulta mula naman sa Social Weather Stations (SWS) survey ay nagpapakita rin ng katulad na trend, kung saan maraming Pilipino ang mas pabor pa rin sa mga kilalang personalidad kaysa doon sa mga bagong mukha. Ang ganitong sitwasyon ay nagpapakita kung gaano kahirap para sa ibang kandidato—lalo na ang may limitadong resources—na makapasok o umangat.

Habang papalapit ang election season, tumitindi rin ang concerns tungkol sa misinformation at disinformation. Sa pag-usbong ng social media at proliferation ng fake news, dapat mag-ingat ang mga botante at magkaroon ng critical thinking kapag tinatasa ang impormasyon.

Upang labanan ang maling impormasyon, mahalagang maging mapanuri. Ang paggamit natin ng social media bilang platform para magpalaganap ng tamang impormasyon ay napakahalaga. Dapat tayong maging responsable hindi lamang bilang mamamayan kundi bilang bahagi rin ng mas malawak na komunidad.

Dahil dito, may panawagan tayo para sa mas aktibong pakikilahok. Ang partisipasyon natin bilang mamamayan ay hindi lamang nakatuon sa pagboto tuwing eleksyon kundi pati na rin sa paghingi o pagtatanong tungkol sa plano o plataporma ng mga kandidato.

Mahalaga rin na makipag-ugnayan tayo nang direkta o hindi kaya’y mag-organisa tayo kasama ang ibang grupo tulad ng business organizations o student councils upang magkaroon tayo ng mas malawak na boses laban dito.

Ayon pa kay Heydarian, mahalaga ring bigyang-diin natin ang papel natin bilang botante. Kailangan nating maging responsable hindi lamang kapag bumoboto kundi pati na rin habang hinahanap natin kung sino talaga ang karapat-dapat. Ang pagboto ay higit pa kaysa isang simpleng proseso; ito’y isang pagkakataon upang ipahayag natin kung ano talaga ang gusto nating mangyari para sa ating bayan.

Dapat tayong maging mas mapanuri—alamin kung sino talaga sila.

Pagtanaw sa Hinaharap: Isang Bagong Era para sa Pilipinas

Sa pagtatapos nitong pagsasalaysay, nais kong bigyang-diin muli na mayroon tayong pagkakataon upang baguhin ang takbo ng ating politika. Ang 2025 Philippine midterm elections ay higit pa sa isang contest para sa political power; ito’y isang pagkakataon upang i-redefine natin kung paano natin pinipili ang ating mga lider.

Sa pamamagitan lamang ng sama-samang pagkilos—sa pamamagitan ng paglahok natin bilang mamamayan—maaaring magkaroon tayo ng mas magandang kinabukasan. 

Hinihimok namin ang mga kandidato na magbigay ng mas magandang pakikihalubilo na may kasamang diskusyunan ng proyekto at plataporma.

Magsimula tayo ngayon! Mag-organisa ng mga diskurso kasama ang mga miyembro ng ating lipunan upang mapabuti ang mas pinaunlad at pinayabong na kulturang Pilipino.